مشکلات و بیماری های چشمی و روش های شناسایی آن ها

در این مقاله با بررسی دقیق و تخصصی از مشکلات و بیماری های چشمی و روش های پیشگیری, مقابله و درمان آشنا خواهید شد

علائم هشداردهنده از مشکلات چشم

تاری دید، لکه، حساسیت به نور در شب، این‌ها شکایت‌های رایج در مورد چشم هستند که می‌تواند صرفا موارد آزاردهنده و بی‌خطری بوده، و یا علائم اولیه وجود بیماری باشند. در بخش‌های زیر، ما چندین مشکل چشم را بررسی کرده و یک تست سریع برای تشخیص یک بیماری چشمی را تقدیم می‌کنیم. شما دنیا را از طریق چشم‌هایی که لکه‌های شناور، آب مروارید، نزدیک‌بینی و آب سیاه دارند خواهید دید. برای بررسی هر گونه مشکلات و نگرانی‌ها در مورد چشم‌هایتان، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

تست کوررنگی

کدام عدد را در سمت چپ می‌بینید؟ اگر آن " ۳ " است، شما احتمالاً دید رنگ طبیعی دارید . اگر آن "۵ " است، شما ممکن است کور رنگ باشید. عکسی که در پانل وسطی قرار داده شده است، شبیه‌سازی کوررنگی خفیف می‌باشد. حدود ۱۰% مردان، کور رنگ به دنیا می‌آیند، اما تعداد کمی از زنان دچار این عارضه می‌باشند. کوری کامل رنگ ( بسیار نادر ) در سمت راست شبیه‌سازی شده است. هیچ عددی قابل تشخیص نیست. عینک رنگی ممکن است به افراد کور رنگ در دیدن بهتر رنگ‌ها کمک کند.

نزدیک‌بینی

حدود ۳۳٪ از آمریکایی‌ها ( سنین ۱۲-۵۴ سال ) اجسام دور را به صورت مات می‌بینند که به این عارضه نزدیک‌بینی گفته می‌شود. این مقدار در سال ۱۹۷۰ حدود ۲۵% بود. عوامل خطر عبارت‌اند از :

سابقه خانوادگی ( یک یا هر دو والدین)

برای افرادی که دچار نزدیک بینی هستند، ممکن است مشکلات رانندگی، ورزش، دیدن تخته‌سیاه و یا تلویزیون وجود داشته باشد. نشانه‌های نزدیک‌بینی عبارت‌اند از : تاری دید، دوبینی و خستگی چشم. نزدیک‌بینی را می‌توان به وسیله عینک، لنزهای تماسی، و یا در برخی موارد عمل جراحی درمان کرد.

دوربینی

بسیاری از ما با دوربینی خفیف به دنیا آمده‌ایم ، اما رشد طبیعی در دوران کودکی اغلب مشکل را تصحیح می‌کند. در صورتی که مشکل ادامه پیدا کند، شما ممکن است اشیای دور را به خوبی ببینید، اما کتاب، بافندگی، و سایر اشیاء نزدیک تار دیده شوند . دوربینی در خانواده منتقل می‌شود . علائم آن عبارت‌اند از : مشکل مطالعه، تاری دید در شب، خستگی چشم ، و سردرد . می‌توان آن را به وسیله عینک، لنزهای تماسی ، و یا در برخی موارد عمل جراحی درمان کرد.

پیر چشمی

درست مثل موهای خاکستری یا چین و چروک ، مشکل خواندن نوشته‌های ریز، نشانه‌ای از پیری است که به آن پیرچشمی (presbyopia یا چشم پیر به یونانی) گفته می‌شود. نشانه‌های بیماری در سن ۴۰ سالگی ظاهر می‌شوند. در این بیماری لنزهای چشم مقداری از انعطاف‌پذیری خود را از دست داده و نمی‌تواند بر روی چیزی که در فاصله نزدیک قرار دارد متمرکز شوند. راه حل: عینک مطالعه یا عینک دو کانونی، که هم مشکل نزدیک‌بینی و هم دور بینی را رفع می‌کند. اگر شما از لنزهای تماسی استفاده می‌کند، از دکتر خود درباره لنزهایی که برای افراد مبتلا به پیرچشمی ساخته شده‌اند سؤال کنید.

نزدیک‌بینی : چه اتفاقی می‌افتد

به طور معمول ، یک کره چشم که بیش از حد بزرگ است باعث نزدیک‌بینی می‌شود. اما قرنیه یا عدسیه چشم که شکل غیرطبیعی داشته باشند نیز ممکن است دلیل ایجاد این عارضه باشند. در این صورت، اشعه های نور، به جای آنکه بر روی شبکیه متمرکز شوند، درست جلوی آن متمرکز می‌شوند . این پرده حساس (که در عکس به رنگ زرد نشان داده شده است) در پشت چشم قرار داشته و سیگنال‌های بصری را از طریق عصب بینایی به مغز می‌فرستد. نزدیک‌بینی اغلب در کودکان و نوجوانانی که به مدرسه می روند شروع شده و آن‌ها را مجبور می‌کند که مرتباً عینک و یا لنزهای خود را تعویض کنند. نزدیک‌بینی معمولاً در سن ۲۰ سالگی تثبیت می‌شود.

دوربینی : چه اتفاقی می‌افتد

علت دوربینی، در اغلب موارد کوچکی کره چشم است. اشعه های نور پشت شبکیه متمرکز می‌شوند و باعث می‌شوند که اشیاء تار به نظر برسند. در موارد شدید دوربینی که اغلب بعد از ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد، اشیاء دور نیز ممکن است تار به نظر برسند. شکل غیرطبیعی قرنیه و یا عدسی چشم نیز می‌تواند باعث دوربینی شود. کودکانی که دوربینی شدید دارند، به احتمال زیاد دچار لوچی چشم (استاربیسم) یا تنبلی چشم (آمبلیوپی) بوده و مشکل خواندن و مطالعه دارند. این یکی از علت‌هایی است که پزشکان چشم توصیه می‌کنند که کودکان در سنین پایین تست های بینایی‌سنجی را انجام دهند.

آستیگماتیسم

آستیگماتیسم زمانی اتفاق می‌افتد که در یکی یا هر دو چشم، دید شما از تمرکز خارج شود. آستیگماتیسم به علت این ایجاد می‌شود که قرنیه، پنجره شفافی که در جلوی چشم قرار دارد، شکل غیرطبیعی ای داشته باشد. به این دلیل، اشعه های نور بجای اینکه در یک نقطه متمرکز شوند، در چند نقطه شبکیه متمرکز می‌شوند. عینک و لنزهای تماسی می‌توانند این مشکل را حل کرده و جراحی نیز یکی دیگر از راه‌ حل ‌ها است. همراه با تاری دید، علائم ممکن است شامل سردرد، خستگی و فشار چشم باشد .

جراحی عیوب انکساری چشم

آیا شما رویای دیدن واضح اشیاء بدون استفاده از عینک را در سر می‌پرورانید؟ جراحی تغییر شکل قرنیه، می‌تواند نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم را با میزان موفقیت بیشتر از ۹۰ ٪ درمان کند. افراد مبتلا به خشکی شدید چشم، قرنیه نازک یا با شکل غیرطبیعی و افرادی که مشکلات شدید بینایی دارند نامزد خوبی برای عمل محسوب نمی‌شوند. عارضه جانبی احتمالی عمل، حساسیت به نور می باشد.

آب سیاه: شکل

شما نمی‌توانید آن را احساس کنید، ولی تحلیل عصب بینایی که در اغلب موارد با افزایش فشار داخل چشم همراه است، می‌تواند به آرامی بینایی شما را از بین ببرد. این بیماری که به نام آب سیاه شناخته می‌شود، معمولاً تا زمانی که دید مرکزی (و سپس دید محیطی) شما از بین می رود، هیچ نشانه‌ای ندارد. به همین دلیل، انجام معاینات دوره‌ای برای تشخیص این بیماری لازم است . افرادی که بالای ۶۰ سال سن دارند و افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند بیشتر در معرض خطر قرار دارند. خوشبختانه ، آب سیاه را می‌توان با دارو یا جراحی درمان کرد. معاینه‌های منظم چشم هر ۱ یا ۲ سال ، به خصوص بعد از سن ۴۰ سالگی ، می‌تواند آن را در مراحل اولیه تشخیص دهد.

آب سیاه : چه اتفاقی می‌افتد

در رایج‌ترین شکل از آب سیاه، افزایش فشار چشم منجر به آسیب عصب بینایی و از دست دادن بینایی می‌شود. چشم با مایع گردنده‌ای که شبکه داخلی آن را تغذیه می‌کند پر شده است. گاهی اوقات تعادل بین ایجاد سیال و خروج آن غیرطبیعی می‌شود. تجمع مایع باعث افزایش فشار در چشم شده و باعث آسیب‌رسانی به عصب بینایی در پشت چشم می‌شود. بدون درمان، آب سیاه باعث کوری کامل می‌شود.

دایره به رنگ زرد روشن، سر عصب بینایی که توسط آب سیاه آسیب دیده است را نشان می‌دهد. منطقه مرکزی تیره ماکولا است که مسئول دید دقیق مرکزی است.

دژنراسیون ماکولا: نمایش

در دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) ، دید دقیق مرکزی چشم آسیب‌دیده و سپس از بین می رود. به همین دلیل انجام فعالیت‌هایی همچون مطالعه و یا رانندگی مشکل می‌شود. از نشانه‌های این بیماری، وجود یک نقطه مرکزی مات، و دیده شدن خطوط صاف به صورت موج‌دار است. یافتن سریع و مقابله با AMD می‌تواند سرعت از بین رفتن دید را کاهش بخشد. داشتن سن بالای ۶۰ سال، کشیدن سیگار، چاقی، فشارخون بالا و سابقه خانوادگی AMD، می‌تواند احتمال خطر را در شما افزایش دهد.

دژنراسیون ماکولا : چه اتفاقی می‌افتد

در AMD، بخش مرکزی شبکیه چشم ، به نام ماکولا ، تحلیل می رود. در فرم خشک ، پزشکان اغلب رسوب زردرنگی به نام drusen در ماکولا می‌بینند. با پیشروی AMD خشک، بافت ماکولا از بین رفته و در نهایت انتقال تصویر به مغز را متوقف می‌کند. در نوع مرطوب، عروق خونی غیرطبیعی در ماکولا رشد می‌کنند. آن‌ها باعث نشت خون و مایع ( تصویر بالا) در ماکولا می‌شوند که باعث زخم و آسیب بیشتر ماکولا می‌شود . هر دو نوع منجر به ایجاد یک نقطه مرکزی کور می‌شوند.

دژنراسیون ماکولا : تست

یک چشم خود را بپوشانید و با چشم دیگر ، از فاصله بین ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متری، به مرکز این شبکه نگاه کنید (می‌توانید عینک‌ مطالعه خود را نیز استفاده کنید). آیا خطوط را به صورت موج‌دار و شکسته می‌بینید؟ آیا هیچ نقطه‌ای دارای انحراف بوده یا خالی هست؟ این فرایند را برای چشم دیگر خود نیز تکرار کنید. درحالی‌که هیچ تست شخصی نمی‌تواند جایگزین آزمون‌های پزشکی شود، ولی اغلب از این شبکه برای تشخیص نشانه‌های اولیه AMD استفاده می‌شود.

در قسمت بعد می‌توانید ببینید که در صورت وجود AMD، شبکه ممکن است به چه صورت به نظر برسد.

دژنراسیون ماکولا : علائم

همان طور که در اینجا دیده می‌شود، شبکه فوق ممکن است در فردی که دچار AMD حاد است خیلی پیچ خورده به نظر رسیده و ممکن است دارای یک نقطه مرکزی تیره هم باشد. خطوط صافی که موج‌دار به نظر می‌رسند نیز جای نگرانی دارند، به علت اینکه آن‌ها ممکن است نشانه AMD مرطوب که نوع جدی تر و با پیشرفت سریع تر AMD است باشند. در صورت مشاهده این وضع، به سرعت به متخصص چشم مراجعه کرده و آزمایش کامل چشم را انجام دهید.

رتینوپاتی دیابتی : نمایش

دیابت نوع ۱ و نوع ۲ می‌تواند باعث از دست دادن نسبی بینایی ( در اینجا دیده می‌شود ) شده و به کوری منجر شوند. صدمه، مربوط به عروق کوچک خونی در شبکیه است و اغلب قابل درمان می باشد، ولی نباید منتظر بروز علائم باشید. زمانی که علائم، که شامل تاری دید، نقاط سیاه، سایه، و یا درد می‌شوند، اتفاق بیفتند، ممکن است بیماری شدت پیدا کند. افرادی که مبتلا به دیابت هستند لازم است به طور سالیانه، و یا حتی بیشتر در صورتی که تغییرات چشمی دیابتی شروع شده‌اند، آزمایش‌های چشم‌پزشکی را انجام دهند. بهترین روش پیشگیری، متعادل نگاه‌داشتن میزان قند خون است.

رتینوپاتی دیابتی : چه اتفاقی می‌افتد

هنگامی که سطح قند خون بدون کنترل بالا برود ، می‌تواند به عروق خونی کوچک که از شبکیه چشم حمایت می‌کنند آسیب برساند. این رگ‌های خونی ممکن است متورم شده ، پاره شده، و از خود مایع نشت دهند . در برخی موارد ، ده‌ها رگ خونی جدید و غیرطبیعی در شبکیه رشد می‌کنند، که به این وضعیت رتینوپاتی پرولیفراتیو گفته می‌شود. رگ‌های غیرطبیعی بسیار شکننده بوده و به راحتی پاره می‌شوند. این فرایندها در نهایت باعث صدمه رساندن به شبکیه و ایجاد تاری دید، نقاط سیاه و کوری می‌شوند.

آب مروارید : نمایش

سن با چشم‌های ما مهربان نیست. زمانی که ما به سن ۸۰ سالگی می‌رسیم، حدود نیمی از ما دچار آب مروارید، یا تیرگی عدسیه چشم خواهیم شد. دید به آرامی تیره شده و خواندن، رانندگی و دیدن اشیاء در شب را سخت می‌کند. دیابت ، سیگار کشیدن، و یا قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید ممکن است خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش می‌دهد. جراحی ای که عدسیه مات را با یک عدسی مصنوعی تعویض می‌کند خیلی در درمان این بیماری مفید است.

آب مروارید : چه اتفاقی می‌افتد

در سلامت خوب ، عدسیه نورهای دریافتی را به صورت یک تصویر دقیق و روشن بر روی شبکیه انداخته، و شبکیه آن را همانند فیلم دوربین دریافت می‌کند. با افزایش سن ، پروتئین‌ها در داخل عدسیه جمع شده و باعث مات شدن آن می‌شوند و اشعه های نور را به صورت پراکنده به شبکیه می‌فرستند. نتیجه این امر ممکن است تاری دید، تغییرات در تشخیص رنگ‌ها و خیرگی، مخصوصاً در شب باشد. آب مرواریدهای خیلی پیچیده، حتی با چشم غیرمسلح نیز قابل‌تشخیص هستند (دایره مات در مرکز تصویر بالا)

رتینیت پیگمنتوزا

RP یک بیماری ارثی است که اغلب با مشکلات دید در شب ، به دنبال از دست دادن تدریجی بینایی جانبی ، که به دید مرکزی تونل مانند منتهی شده، و در نهایت در برخی موارد به کوری منجر می‌شود، شروع می‌شود. یک مطالعه امیدوارکننده نشان داد که استفاده از مکمل‌های ویتامین آ با دوز بالا می‌تواند باعث کاهش سرعت از دست رفتن بینایی شود. اگرچه، شما باید قبل از مصرف مکمل‌ها با یک متخصص بهداشت مشورت کنید، به علت اینکه مقدار زیاد ویتامین آ می‌تواند برای بدن سمی باشد.

رتینیت پیگمنتوزا : چه اتفاقی می‌افتد

بافت حساس به نور شبکیه به آرامی در طول سال‌ها ، در افراد مبتلا به RP تخریب می‌شود. زمانی که این بافت می‌میرد، دیگر سیگنالی به مغز نمی‌فرستد و برخی از دید از بین می رود. بررسی‌های چشمی، لکه‌های تیره غیرطبیعی ( رنگدانه ) که در اطراف شبکیه پخش‌شده‌اند را نشان خواهد داد. آب مروارید اولیه نیز ممکن است در این شرایط اتفاق بیفتد، همچنین ممکن است شبکیه متورم شود که به این پدیده اِدِما ماکولا گفته می‌شود (بخش مرکزی نارنجی رنگ در تصویر بالا)

لکه‌ها و نقطه‌های شناور

لکه‌ها یا نقطه‌های تار در دید شما که حرکت می‌کنند ممکن است مگس پران _ باقی‌مانده‌هایی در مایع زجاجیه چشم که جلوی دید را نگرفته و در نور زیاد راحت تر دیده می‌شوند _ باشند. مگس پران ها معمولاً بی‌خطر هستند، ولی اگر به نظر رسید که به طور ناگهانی زیاد شدند، و یا به همراه نورهای روشن و فلش مانند بودند، لازم است که شما به یک پزشک مراجعه کنید. شرایط غیرطبیعی دید که بیشتر جدی هستند شامل نقطه‌های سفید یا سیاه ثابت و سایه ناگهانی و از دست دادن دید حاشیه‌ای می‌باشند. این‌ها نیاز به بررسی فوری دارند.

آمبلیوپی ( تنبلی چشم)

در طول دوران کودکی، زمانی که دید در یک چشم کاهش می‌یابد ، مغز گاهی چشم دیگر را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهد. این وضعیت، که تنبلی چشم نامیده می‌شود، ممکن است به علت تراز نبود چشم‌ها ( استرابیسم یا لوچی چشم ) و یا بینایی ضعیف تر در یکی از چشم اتفاق بیفتد. استفاده از یک چشم‌بند، یا قطره‌های چشمی که دید چشم "خوب" را مات کنند، ممکن است مغز را مجبور به استفاده از چشم دیگر کند. در صورتی که این وضعیت در زمان کودکی درمان نشود، کوری دید به علت تنبلی چشم ممکن است به صورت دائمی باشد.

مراقبت از چشم : جسم خارجی

در زیر قرنیه چشم ، تعداد زیادی انتهای عصب قرار دارد. به همین دلیل یک جسم کوچک در این قسمت می‌تواند به طور عجیبی دردناک باشد. در این صورت چشم خود را مالش ندهید، زیرا این کار ممکن است باعث ایجاد صدمه جدی به چشم شود. توصیه می‌شود که چشم خود را به آرامی با آب ولرم شستشو دهید. در صورتی که این کار جسم خارجی را از چشم شما بیرون نیاورد، می‌توانید با یک متخصص تماس گرفته و از وی راهنمایی بخواهید.

مراقبت از چشم : اشک و خشکی چشم

اشک باعث روان‌سازی چشم می‌شود. هنگامی که جریان اشک به اندازه کافی نباشد، به علت هوای خشک، سن یا شرایط دیگر، چشم‌ها تحریک شده و دردناک می‌شوند. برای افراد مبتلا به موارد خفیف خشکی چشم ، استفاده از قطره‌های چشمی که با نام اشک مصنوعی شناخته می‌شوند ممکن است مشکل آن‌ها را درمان کند. افراد دیگری که دچار علائم بارزتر و مکررتر خشکی چشم هستند، ممکن است به درمان‌های دیگر، و یا عمل جراحی نیاز داشته باشند.

مراقبت از چشم: چشم صورتی

چشم صورتی و یا التهاب ملتحمه چشم، التهابی است که توسط یک ویروس، باکتری، محرک و یا آلرژی ایجاد می‌شود. علاوه بر سرخی چشم، ممکن است خارش یا سوزش در چشم و ترشح اشک نیز داشته باشید. اگر نشانه اصلی آن خارش است، به احتمال زیاد این وضعیت به علت حساسیت ایجاد شده است. بسیاری از موارد چشم صورتی از نوع ویروسی می‌باشند و در نتیجه به آنتی‌بیوتیک نیازی نخواهد بود. التهاب ملتحمه باکتریال، معمولاً به وسیله قطره‌های آنتی‌بیوتیک چشمی درمان می‌شوند. التهاب‌های ملتحمه چشمی باکتریال و ویروسی خیلی مسری می‌باشند، پس تا زمانی که از بین نرفته‌اند، سعی کنید دست‌های خود را مرتباً بشویید

مراقبت از چشم : گل مژه

گل مژه یک برآمدگی قرمز حساس به لمس است که شبیه یک جوش به نظر رسیده و نزدیک لبه پلک ایجاد می‌شود. این فقط یکی از انواع عفونت پلک ( بلفاریت ) می‌باشد. گل مژه‌ها معمولاً در یک هفته التیام پیدا می‌کنند، اما استفاده از یک حوله مرطوب و بسیار گرم سه تا شش بار در روز می‌تواند روند بهبودی را سرعت بخشد. تا زمان بهبودی از لنزهای تماسی و آرایش چشم استفاده نکنید.

مراقبت از چشم : آلرژی

میلیون‌ها نفر از آلرژی و چشمان اشک‌آلود و پر خارش رنج می برند. گرده، چمن، گرد و غبار، علف‌های هرز و شوره حیوانات خانگی از عوامل شروع حساسیت هستند. عوامل حساسیت زا در خانه را با استفاده از روکش‌های ضد حساسیت برای بالشت‌ها و لحاف‌ها، تمیزکاری کامل خانه، و فیلترهای ضد حساسیت برای تهویه مطبوع و اجاق‌ها کاهش دهید. قطره‌های چشم ضد حساسیت، اشک مصنوعی و آنتی‌هیستامین ممکن است نشانه‌های آلرژی را در شما کاهش دهند.

مراقبت از چشم : امتحانات منظم

هر کس نیاز به معاینات منظم چشم دارد که لازم است قبل از سال‌های مدرسه شروع شود. این امر، علی‌الخصوص در صورتی که شما عوامل خطرزا و یا تاریخچه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های چشمی را دارید اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت. چشم‌ها می‌تواند مشکلات اساسی بهداشت و درمان، مانند دیابت و فشارخون بالا، یا اختلالات جدی مانند سکته مغزی یا تومور مغزی را نشان دهند. چشم‌های برآمده نشانه بیماری تیروئید بوده و رنگ زرد در قسمت سفید چشم ممکن است مشکلات کبدی را نشان دهد.

حفاظت از چشم : خورشید

اشعه ماوراءبنفش همان طوری که می‌تواند به پوست آسیب برساند، به چشم نیز آسیب وارد کند . در معرض نور خورشید قرار گرفتن به طور مداوم و به مدت طولانی، می‌تواند باعث شود که آب مروارید ۸ الی ۱۰ سال زودتر اتفاق بیفتد و یک تماس طولانی مدت با نور خورشید می‌تواند واقعاً قرنیه شما را بسوزاند. راه حل، استفاده از یک عینک آفتابی که جلوی اشعه ماورای بنفش خورشید را می‌گیرد و استفاده از کلاه است. افرادی که چشمان روشنی دارند، به احتمال زیاد بیشتر به نور حساس خواهند بود. حساسیت جدید و زیاد به نور، ممکن است نشانه بیماری‌های جدی تر چشم باشد.

محافظت از چشم: خطرات روزمره

قطرات روغن داغ که از ماهیتابه بیرون می‌پرند، خاک و سنگ‌های ریز که از ماشین چمن‌زنی به اطراف پرت می‌شوند، مایع شستشو که از سطل بیرون می‌جهد و ... . بسیاری از خطرات اصلی که سلامت چشم را تهدید می‌کنند در خانه وجود دارند. متخصصین چشم پیشنهاد می‌کنند که در هر خانه‌ای باید یک عینک محافظ استاندارد وجود داشته باشد. حتی اگر صدمات وارده به چشم به نظر کم می‌رسد، بهتر است برای بررسی آن به پزشک مراجعه کنید.

غذاهای مفید برای بهداشت چشم

هویج واقعاً برای چشمان شما خوب است. همچنین اسفناج، مغزها، پرتقال، گوشت، ماهی و دانه‌های کامل. دنبال غذاهایی که آنتی‌اکسیدان‌هایی همانند امگا ۳، ویتامین ث، ای، و بتاکاروتن دارند باشید. همچنین روی و لوتئین نیز برای سلامت چشم مفید هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که غذاها خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا ی وابسته به سن را کاهش می‌دهند

منبع : ویکیپدیا